Ostateczny wybór połączenia z Polski do Meksyku zaowocował dodaniem po jednym dniu na początku i na końcu wyjazdu na miejscu, a sam lot okazał się w miarę bezbolesny – choć niestety idea, żeby wcisnąć choć jeden rząd miejsc więcej kosztem kolan pasażerów dotarła też do połączeń transatlantyckich i Condor nie jest tu wyjątkiem. Do Cancun dotarliśmy skompresowani, ale na szczęście odbiór samochodu był bezbolesny i szybki więc wkrótce odsypialiśmy lot w hotelu w Cancun.

Kolejny dzień zaczęliśmy od klasycznego przydrożnego taco con (lub sin) carne w towarzystwie ostronosa, a następnie dotarliśmy do Tulum, gdzie na dwunastometrowym klifie nad brzegiem Morza Karaibskiego położona jest strefa archeologiczna z ruinami prekolumbijskiego miasta Zamá (co w języku Majów znaczy „wschód Słońca” ew „poranek”). Choć miasto zostało najprawdopodniej założone w okresie klasycznym około VI w. n.e. to najważniejsze budowle miasta twierdzy powstały w okresie postklasycznym w latach 1200–1450 Zamá było prężnym ośrodkiem handlowym i ważnym centrum ceremonialnym. Pierwszymi Europejczykami, którzy dostrzegli Tulum byli członkowie hiszpańskiej ekspedycji Juana de Grijalva’s z 1518 (wspomina o nim Juan Díaz). Natomiast pierwszy szczegółowy opis ruin Tulum znajduje się w książce Johna Lloyda Stephensa „Incidents of Travel in Yucatan”, który odwiedził ruiny z ilustratorem Frederickiem Catherwoodem w 1843 r. Docierając od morza najpierw ujrzeli wysoki budynek, najprawdopobniej El Castillo, który zarówno na nich, jak i na nas, 200 lat później, zrobił ogromne wrażenie. Odkrywcy wykonali dokładne mapy murów i rysunki El Castillo i innych budowli. Znaleźli także na miejscu stelę datowaną na rok 564 n.e., która obecnie znajduje się w zbiorach British Museum). Po wieczornej uczcie w Habaneros nocujemy w Tulum. 

Następny dzień to dwie przygody. Najpierw wizyta z podziemnym, sekretnym, świecie Rio Secreto, gdzie miliony stalaktytów zdobią stropy jaskiń wypełnionych po kostki, kolana, uda krystalicznie czystą błękitną wodą. Pod ziemią spędzamy ponad godzinę, pływamy… doświadczamy ciemności i zawieszenia w Xibalbie. Przed wejściem musimy tylko zostać oczyszczeni przez szamana Majów, żeby bogowie pozwolili nam wrócić. Bo musimy jeszcze zdążyć do Cobá. 

To prekolumbijskie miasto zostało zasiedlona między 50 rokiem p.n.e. a 100 rokiem naszej ery. Wskazują na to znalezione fragmenty ceramiki. Po roku 100 n.e. nastąpił gwałtowny wzrostem liczby mieszkańców, a wraz z nim wzrost statusu politycznego Cobá wśród państw-miast Majów. Ostatecznie w okresie klasycznym – pomiędzy 201 a 601 rokiem n.e. Cobá stała się jednym z największych i najpotężniejszych miast-państw w północnym obszarze Jukatanu a liczba mieszkańców przekroczyła 50 000.  Cobá musiała dominować na rozległym obszarze, w tym na północy stanu Quintana Roo i obszarach na wschodzie stanu Jukatan. Potęga ta polegała na kontroli dużych połaci pól uprawnych, kontroli nad szlakami handlowymi i – co najważniejsze dla miasta Majów – kontroli nad dużymi zasobami wody. Wśród szlaków handlowych Cobá prawdopodobnie kontrolowała również porty takie jak Xel Há.

Cobá utrzymywała bliskie kontakty z potężnymi miastami-państwami na południe od Campeche, takimi jak Tikal, Dzibanche czy Calakmul. Aby utrzymać swoje wpływy, dynastia z Cobá zawierała sojusze wojskowe i aranżowała małżeństwa wśród swoich elit. Godne uwagi jest to, że w Cobá widoczne są ślady kontaktów z Aztekami z Teotihuacan. Wg niektórych badaczy stele odkryte w Coba wskazują, że wśród ahau – władców – Cobá było wiele kobiet.

Po roku 600 n.e. pojawienie się potężnych państw-miast kultury Puuc i wzrost znaczenia Chichén Itzá zmieniło układ sił na półwyspie Jukatan osłabiając pozycję Cobá. Począwszy od około 900 lub 1000 roku n.e. Cobá rozpoczęła długą walkę o dominację z dynastią z Chichén Itzá, w efekcie której utraciła kontrolę nad kluczowymi miastami, takimi jak Yaxuná. Po roku 1000 n.e. Cobá straciła wiele ze swojego znaczenia politycznego wśród państw-miast, chociaż zachowała pewne znaczenie symboliczne i religijne. Pozwoliło to zachować lub odzyskać pewien status, o czym świadczą nowe budowle z okresu postklasycznego (1200-1500 n.e.). W tym okresie centra władzy i szlaki handlowe przeniosły się na wybrzeże, spychając miasta takie jak Cobá czy Chichén Itzá do statusu drugorzędnego. Cobá została opuszczona około 1550 roku w czasie, gdy Hiszpanie podbijali Jukatan.

Zanim opuścimy Quintana Roo pozostała jeszcze wizyta w Chococacao Maya i degustacja prawdziwej czekolady…