Candi Prambanan to pochodzący z IX wieku zespół świątyń hinduistycznych. Niektórzy uważają że świątynia ta jest najpiękniejszą świątynią hinduistyczną na świecie. Na pewno jest największym świątynnym kompleksem Jawy a jej trzy główne świątynie poświęcono trójcy (Trimurti) hinduistycznych bogów – stwórcy (Brahmie), opiekunowi (Wisznu) i niszczycielowi (Śiwie).
Na zespół świątynny stanowiący Park Archeologiczny Pramamban składają się Loro Jonggrang (główna świątynia Prambanan – sama będąca kompleksem 250 świątyń) oraz buddyjskie świątynie Sewu, Bubrah i Lumbung. Leżąca 800m na północ od Prambanan świątynia
Sewu, ze swymi czterema parami olbrzymich posągów Dwarapali jest największym w Indonezji kompleksem świątyń buddyjskich – obejmującym świątynie Lumbung, Bubrah i Asu.
Według przekazów historycznych Rakai Pikatan, hinduistyczny książe z dynasti Sanjaia, który wżeniwszy się do rządzącej, buddyjskiej rodziny królewskiej Sailednra wybudował wszystkie świątynie parku archeologicznego Prambanan w VIII wieku naszej ery. W swej orginalnej formie na zespół składało się ponad 250 dużych i małych świątyń. Kolejni królowie Mataram – Lokapala i Balitung Maha Sambu – rozbudowali sankturarium dodając setki kaplic perwara wokoł centralnych świątyń. Aż do X wieku zespół stanowił królewską świątynię Królestwa Mataram, jednak gdy ta około 930 n.e. przeniosła się na wschód Pramamban opuszczono. W XVI wieku kompleks ucierpiał w wyniku potężnego trzęsienia ziemi. Świątynia jest ozdobiona płaskorzeźbami przestawiającymi indonezyjską wersję eposu Ramayana.
Odkrycie i rekonstrukcja
Choć ruiny znane były mieszkańcom Jawy dopiero w 1811 geodeta pracujący na zlecenie Sir Thomasa Stamforda Rafflesa trafił na nie przez przypadek. Anglicy nie byli na Jawie wystarczająco długo by zabezpieczyć ruiny, i przez kolejne dziesięciolecia pozostawały zapomniane. Nikt ich również nie zabezpieczył – holendrzy rozkradali bezcenne płaskorzeźby i rzeźby jako ozdoby ogrodowe, a lokalni mieszkańcy wykorzystywali śwątynie jako źródło materiału budowlanego. Dopiero w latach trzydziestych XX wieku rozpocząto prace zabezpieczające trwające po dziś dzień. W 1991 roku zespół został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kultury przez UNESCO.
14 lutego 2014 roku wiele atrakcji turystycznych wokół Yogyakarty – między innym Pramamban – zostały zamknięte w wyniku poważnych uszkodzeń przez pył wulkaniczny z erupcji oddalonego o 200km wulkanu Kelud dzień wcześniej. Jendak miesiąc później zostały ponownie otwarte.
Architektura
Strzeliste budowle są typowe dla architektury hinduistycznej. Podobnie jak w Borobudurze kompleks został zaprojektowany na planie Mandali. Świątynie, symbolizując kosmos, są podzielone na trzy części zarówno w planie, jak i w pionie.
Bhurloka
Podstawa świątyń, jak również zewnętrzna platforma symbolizuje świat podziemny. Jest do duża przestrzeń wyznaczona przez prostokątny mur. To miejsce dla zwykłych ludzi, śmiertelników, zarówno ludzi jak i zwierząt. Tutaj żądzi pożądanie, a przez to jest to obszar nieczysty.
Bhuvarloka
Centralna część świątyni, jak również centraly plac kompleksu symbolizuje środkowy świat – miejscy dla tych którzy porzucili przywiązanie do spraw ziemskich, ascetów, poteów Riszi i pomniejszych bóstw. To tutaj ludzie zaczynają dostrzegać światło. Tutaj znajdują się cztery rzędy 224 małych, identycznych, kaplic.
Svarloka
Szczyt świątyni, oraz wewnętrzny plac symbolizują przestrzń bogów, strefę świętości, ukoronowanie świata. W Prambanan znajdują się trzy główne świątynie, najwyższa z nich, mająca 47,6m wysokości świątynia Śiwy, oraz 33 metrowe świątynie Brahmy i Wisznu. Przed nimi stoją trzy mniejsze świątynie Wahana poświęcone Nandi, Garudzue i Hamsie, cztery świątynie Kelir wyznaczające kardynalne kierunki świata, dwie świątynie Apit oraz cztery swiątynie Patok.
Kult przodków
Od czasów prehistorycznych kult przodków był w Indonezji jedną z najpowszechniejszych tradycji. Gdy pojawiły się tutaj Buddyzm i Hinduizm, tradycja ta została włączona do nowych religii. Gdy umierał król, lub inna ważna osobistość, jej popioły, wraz z rozmaitymi przedmiotami reprezentującymi fizyczny i duchowy wszechświat umieszczano w kamiennym naczyniu. Naczynie to umieszczano w szybie w podstawie świątyni. Nad szybem umieszczano posąg boga, którego inkarnacją, jak wierzono, był zmarły. Posąg zatem był obiektem kultu lub uhonorwania także owej zmarłej osoby.
W świątyni Śiwy znaleziono naczynie pogrzebowe ustawione na stosie węgla drzewnego, ziemi i kości zwierząt. Niektórzy archeolodzi sądżą że posąg Śiwy w cetralnym pomieszczeniu tej świątyni przedstawie króla Balitung z Królestwa Mataram, a to oznaczałoby, że naczynie mogło zawierać jego prochy. Znaleziono w nim także rozmaite obiekty – monety, drogocenne kamienie, złote płatki z inksrypcjami dotycząymi boga morza – Waruny, oraz Parwati, małżonki Śiwy, bogini gór, miłości, płodności i oddania.
Legenda
Zespół świątyń jest znany mieszkańcom również jako Roro Jonggrang. Według legendy tysięcznym pomnikiem w świątyni była właśnie Roro Jonggrang, piękna dziewica zamieniona w kamień przez potężnego maga Bandunga Bondowoso po tym jak próbowała pokrzyżować jego plany zbudowania tysiąca świątyń i dwóch studni w ciągu jednej nocy. Bondowoso pożądał Roro Jonggrang i chciał ją za żonę. Ta jednak nienawidział go, bowiem Bondowoso zabił jej ojca. Dlatego starała się nie dopuścić do małżeństwa stawiając wydawałoby się niemożliwy do spełnienia warunek – żądając zbudowania w jedną noc tysiący świątyń. Nie wiedziała, że na jego usługach były tysiące duchów. Gdy nad ranem zorientowała się, że zdąży – poprosiła okolicznych rolników, by rozpalili ognie i mielili ryż by duchy myślały, że nadszedł świt. Duchy zniknęły zanim ukończyły ostatnią, tysięczną świątynie. Jednak Bondowoso przejrzał plan Roro Jonggrang – rozwścieczony zamienił ją w kamień.
Źródła: